Κυριακή 10 Αυγούστου 2025
Στην Γαβαλού τελέσθηκε το πρωί της Κυριακής 10 Αυγούστου το επίσημο Μνημόσυνο εις μνήμην των θυμάτων της Γερμανικής Κατοχής τον Ιούλιο του 1943 στις Δημοτικές Ενότητες Αρακύνθου και Μακρυνείας, εκδήλωση που διοργάνωσαν ο Δήμος Αγρινίου και η Δημοτική Κοινότητα Γαβαλούς.
Νωρίτερα στον Ιερό Ναό Αγίας Φωτεινής Γαβαλούς, τελέσθηκαν ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία, ενώ ακολούθως εψάλλη το μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των θυμάτων και η εκφώνηση του πανηγυρικού από τον εκπαιδευτικό, Ηλία Υφαντή, ο οποίος τόνισε μεταξύ άλλων ότι: «Τα 61 χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Μακρυνείας σήμερα συνέπεσαν με την κήρυξη σε ΠΔ 19 νέων μαρτυρικών χωριών, μεταξύ των οποίων ο Πρόδρομος και η Χρυσοβίτσα Ξηρομέρου. Σε αυτόν έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται η Γαβαλού, ο Άγιος Βλάσης, η Χούνη και άλλα μέρη της Αιτωλοακαρνανίας που γνώρισαν τη ναζιστική θηριωδία...».
Ο βουλευτής της ΝΔ, Θανάσης Παπαθανάσης, δήλωσε τα εξής:
«Σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης παρευρέθηκα στην τέλεση του Επίσημου Μνημοσύνου εις μνήμην των θυμάτων της Γερμανικής Κατοχής τον Ιούλιο του 1943 στις Δημοτικές Ενότητες Αρακύνθου και Μακρυνείας, στην Δημοτική Κοινότητα Γαβαλούς. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη των ηρώων αγωνιστών κατέθεσα στεφάνι.
Η απόδοση τιμών στους πεσόντες από τις κατοχικές δυνάμεις διατηρεί την ιστορική μνήμη και ενδυναμώνει την εθνική μας συνείδηση. Τιμή και δόξα στους Αγωνιστές! Αθάνατοι!»
Η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Χριστίνα Σταρακά δήλωσε:
«Με βαθιά συγκίνηση και αίσθημα ιστορικής ευθύνης παρευρέθηκα σήμερα στη Γαβαλού, τιμώντας τη μνήμη των συμπολιτών μας που θυσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η παρουσία μου στο μνημόσυνο και η κατάθεση στεφάνου είναι μια συμβολική αλλά ουσιαστική πράξη τιμής, υπενθυμίζοντας σε όλους μας ότι η ελευθερία και η δημοκρατία δεν είναι δεδομένα, είναι αξίες που οφείλουμε να διαφυλάξουμε και να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές.
Σε αυτήν την κοινή στιγμή μνήμης, στέκομαι όχι μόνο ως εκπρόσωπος του τόπου μας στη Βουλή, αλλά και ως άνθρωπος που μοιράζεται το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον με τις οικογένειες των θυμάτων. Τους αξίζει η μόνιμη αναγνώριση και η καρδιά μας. Στέκομαι δίπλα τους με σεβασμό, με συγκίνηση, και με αίσθημα καθήκοντος απέναντι σε εκείνους που πλήρωσαν το τίμημα για την ελευθερία μας».
Στο μνημείο των Πεσόντων στην Γαβαλού έγινε δέηση και κατάθεση στεφάνων από τις Αρχές. Τιμές απέδωσε η Φιλαρμονική του Δήμου Αγρινίου.
Το ολοκαύτωμα της Μακρυνείας από τον στρατό των ναζί
άρθρο του Δημήτρη Αλεξανδρή
Στα τέλη Ιουλίου κάθε χρόνο, είναι η θλιβερή επέτειος από αυτό που ο λαός της Μακρυνείας ονομάζει «Το κάψιμο της Μακρυνείας» από τους Γερμανούς. Η καταστροφή αυτή, δεν ήταν απλώς «κάψιμο της Μακρυνείας» ήταν «ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ» για τους λόγους που θα αναφερθούν παρακάτω. Η επέτειος αυτή άρχισε να γιορτάζεται τα τελευταία χρόνια στο χωριό Γαβαλού, από τον Δήμο Αγρινίου, μετά από πρόταση των Συλλόγων Άκρων (Λιθοβουνίου) ΠΑΝΟΡΑΜΑ, Π.Ε.Σ.Α.Γ. και Γαβαλιωτών Αθήνας με συμμετοχή όλων των Δημοτικών Διαμερισμάτων, των Πολιτιστικών Συλλόγων και των λοιπών Φορέων της Μακρυνείας.
Τα περισσότερα δε στοιχεία που παρατίθενται παρακάτω, προέρχονται από το βιβλίο του Διευθυντή και Χειρουργού Ιατρού Αυρηλιώνη Διονύσιου «ΤΟ ΠΡΟΣΚΑΙΡΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ Ε.Ε.Σ. ΓΑΒΑΛΟΥΣ – ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ» το οποίο γράφτηκε ανεπηρέαστα μέσα στη θύελλα του εμφυλίου πολέμου στην Αθήνα το 1946, ο δε κατάλογος των δολοφονημένων Μακρύνειων προέρχεται από το βιβλίο του υπογράφοντος «ΤΟ ΗΡΩΟΝ ΤΩΝ ΜΑΚΡΥΝΕΙΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΠΕΣΟΝΤΩΝ» που εκδόθηκε στην Αθήνα το 2012.
Η Μακρυνεία προπολεμικά ήταν μια σχετικά πλούσια αγροτική περιοχή, που για τα δεδομένα της τότε εποχής, τα προϊόντα της, το λάδι και ο καπνός, έκαναν τους κατοίκους της να ζουν σχετικά πολύ καλά. Ο πόλεμος όμως του 1940 και στη συνέχεια λίγο αργότερα, η υποδούλωση της Χώρας μας από τους Γερμανούς και η σκληρότητα των κατακτητών μετέτρεψαν την χώρα μας σε μια κόλαση και ένα σωρό ερειπίων.
Όσοι Έλληνες δεν έκλειναν το μάτι στον κατακτητή και το έλεγε η ψυχή τους, πήραν το δρόμο προς τα βουνά δημιουργώντας τις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, Ομάδα Ψαρρού κ.λπ. Αρχικός σκοπός τους, η αντίσταση στον κατακτητή, με ανταρτοπόλεμο, σαμποτάζ, ενέδρες κ.λπ. Παράλληλα η διατήρηση του ΗΘΙΚΟΥ, του Ελληνικού Λαού σε υψηλό επίπεδο και το μήνυμα της απελευθέρωσης, από την Γερμανική μπότα, μέσα από την Αντίσταση, οριοθετούσαν τις πράξεις που εκπλήρωναν το σκοπό τους.
Στις 26 Ιουλίου του 1943 μια μικρή ομάδα από 4 Γερμανούς, με ένα μικρό αυτοκίνητο, φεύγει από το Αγρίνιο με προορισμό την Μακρυνεία για το συνηθισμένο «πλιάτσικο» των χωριών. Μια ομάδα του ΕΑΜ Γραμματικούς – Γαβαλούς στήνει ενέδρα στους Γερμανούς στη θέση Χασάναγα, πίσω από τον Μύλο της Μπογλάστης με αποτέλεσμα δύο από αυτούς να σκοτωθούν και οι άλλοι δύο να αιχμαλωτισθούν. Τη νύκτα όμως ένας από τους αιχμαλώτους κατάφερε να διαφύγει και με βάρκα από το Τριχώνιο πέρασε απέναντι στα Αμπάρια Παναιτωλίου και από εκεί πήγε στο Αγρίνιο, όπου ανέφερε το όλο γεγονός στην Γερμανική Διοίκηση. Την επόμενη ημέρα 27-7-1943 ξεκινά από το Αγρίνιο μια Γερμανική φάλαγγα με τανκς, φορτηγά και μοτοσικλέτες και εις αντίποινα επιδίδεται στην συστηματική καταστροφή των χωριών της Μακρυνείας και στη δολοφονία όσων ανθρώπων έβρισκαν στο πέρασμά τους. Συνεργεία Γερμανών στρατιωτών, αφού αφαιρούσαν από κάθε σπίτι ότι χρήσιμο και εμπορεύσιμο υπήρχε στη συνέχεια έριχναν κάποια σκόνη και με έναν πυροβολισμό το σπίτι γίνονταν παρανάλωμα του πυρός.
Η καταστροφή αυτή κράτησε δύο μέρες από το Ζευγαράκι έως τα Σιταράλωνα και η Μακρυνεία μετατράπηκε σε κρανίου τόπο – σωρό ερειπίων.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΜΕΝΩΝ ΟΙΚΙΩΝ ΑΝΑ ΧΩΡΙΟ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
ΧΩΡΙΟ ΟΙΚΙΕΣ ΟΛΙΚΗ ΜΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
ΖΕΥΓΑΡΑΚΙ 100, 80 0
ΚΑΤΩ ΚΕΡΑΣΟΒΟ 120, 10 3
ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ 310, 8 1
ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ 510, 44 8
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ 230, 132 2
ΓΑΒΑΛΟΥ 210, 108 1
ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ 180, 90 60
ΔΑΦΝΙΑΣ 108, 70 0
ΜΕΣΑΡΙΣΤΑ 120, 10 0
ΠΟΤΑΜΟΥΛΑ 70, 44 6
ΑΝΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ 168, 2 3
ΚΑΨΟΡΑΧΗ 70, 44 6
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ 60, 28 0
ΚΑΤΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ 130, 22 3
Και σαν να μην έφτανε μόνο αυτό, δηλαδή η καταστροφή της περιουσίας του άμαχου πληθυσμού, οι εγκληματίες κατακτητές με σύνταξη τακτικού στρατού, ξεχύθηκαν με τανκς στον κάμπο της Μακρυνείας, όπου είχαν καταφύγει ηλικιωμένοι άνθρωποι, ανάπηροι, γυναίκες και μικρά παιδιά, οι οποίοι δεν κατάφεραν να φύγουν προς το δάσος του Αράκυνθου και εκεί άρχισε ένα από τα μεγαλύτερα και τρομερότερα εγκλήματα των Γερμανών. Εκεί πραγματοποιήθηκε το ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ.
Μέσα στα σπαρτά, στα αμπέλια, στα χαντάκια και κάτω από τις ελιές, ομάδες από γυναικόπαιδα εκτελούνταν με τον πλέον εγκληματικό τρόπο. Δύο μέρες κράτησε το ανθρωποκυνηγητό αυτό του κάμπου. Οι κάτοικοι παρακολουθούσαν το μεγάλο φονικό από τις ράχες του Αράκυνθου. Οι Μακρύνειοι, όταν οι Γερμανοί έφυγαν για το Αγρίνιο και κατέβηκαν στα καμένα και κατεστραμμένα σπίτια τους, διαπίστωσαν το δράμα της ανθρωποσφαγής, μέσα σε σκηνές αλλοφροσύνης που κράτησαν όλη τη νύχτα.
Βρέθηκαν γέροντες και παράλυτοι σκοτωμένοι πάνω στο κρεβάτι τους, νήπιο στην αγκαλιά της σκοτωμένης μητέρας του με το κεφάλι σπασμένο από τον υποκόπανο όπλου. Όποιος βρίσκονταν μπροστά σε Γερμανό εκτελούνταν. Στη Γραμματικού, μια οικογένεια (ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗ) τυφλώθηκε με τον πιο φρικώδη και απάνθρωπο τρόπο. Ολόκληρες οικογένειες γαζώθηκαν με πολυβόλα .Παράλληλα στην Μακεδονία και στην Θράκη, όπου οι Γερμανοί είχαν ορίσει ως τοποτηρητές τους Βουλγάρους στην περιοχή, οι τελευταίοι πραγματοποιούσαν την δική τους γενοκτονία σε βάρος του Ελληνικού πληθυσμού. Σαράντα δύο (42) ήταν συνολικά τα θύματα της Μακρυνείας στο Ολοκαύτωμα της περιοχής. Πέντε (5) συμπατριώτες μας στήθηκαν στον τοίχο από τους κατακτητές, στην Καισαριανή, στο Χαϊδάρι και στην Δράμα. Δώδεκα (12) Μακρύνειοι έπεσαν νεκροί σε μάχες με τους Γερμανούς, πολεμώντας για λευτεριά, ενώ άλλοι τέσσερις (4) σκοτώθηκαν ή πέθαναν εξ’ αιτίας άλλων γεγονότων που σχετίζονται άμεσα με τους Γερμανούς. Στον κατάλογο των θυμάτων δεν περιλαμβάνουμε τουλάχιστον πενήντα (50) καταγεγραμμένους Μακρύνειους , οι οποίοι πέθαναν την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής από πείνα και ασιτία. Παραθέτουμε τον παρακάτω κατάλογο των δολοφονημένων, από τους Βουλγαρο-ιταλο-Γερμανούς, συμπατριωτών μας, έστω για θύμηση στη ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ.
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΝΤΩΝ ΜΑΚΡΥΝΕΙΩΝ
1.ΖΕΥΓΑΡΑΚΙ: ΤΣΑΝΤΖΑΡΟΥ ΑΘ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Ιταλούς στις 5/6-7-1943 στο χωριό Ζευγαράκι.
2.ΖΕΥΓΑΡΑΚΙ: ΚΟΛΤΣΙΔΑ Ι. ΒΑΣΙΛΙΚΗ. Άμαχος, σκοτώθηκε από όχημα του Γερμανικού Στρατού, στο χωριό Ζευγαράκι στις 13-11-1941.
3.ΑΝΩ ΚΕΡΑΣΟΒΟ: ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΙΟΣ. Αντάρτης, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
4.ΚΑΤΩ ΚΕΡΑΣΟΒΟ: ΚΟΚΚΟΡΟΣ Θ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς στο χωριό του, στις 27-7-1943.
5.ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. Αντάρτης, σκοτώθηκε σε μάχη ενάντια των Γερμανών, στις 7-5-1943.
6. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΚΙΤΣΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
7. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΚΙΤΣΟΣ ΧΡ. ΒΕΛΙΣΑΡΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Παπαδάτες.
8. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΛΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Παπαδάτες.
9. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΛΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Παπαδάτες.
10. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΜΠΑΛΤΑΣ Θ.ΣΤΑΥΡΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Παπαδάτες.
11. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Παπαδάτες..
12. ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ: ΣΤΕΚΑΣ Δ. ΑΝΔΡΕΑΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Παπαδάτες.
13.ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ: ΑΚΑΡΕΠΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Ματαράγκα.
14. ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ: ΞΟΥΡΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ( Καπετάν Κίσσαβος).Αντάρτης του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στην Δούνιτσα (Σταθάς) Βάλτου, στις 12-7-1944, στη μάχη της Αμφιλοχίας με τους Γερμανούς.
15. ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ: ΡΑΜΑΝΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, Χωροφύλακας. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, στις 28-8-1943, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
16. ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ: ΧΟΛΗΣ Θ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ, από τα Κλεισορεύματα. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Ματαράγκα.
17. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΘΑΝΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ συζ.του Γεωργίου. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Παλιοκόνακα» Γραμματικούς.
18. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΑΛΙΑΚΜΑΝΗ Κ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς.
19. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΑΛΙΑΚΜΑΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς.
20. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΑΛΙΑΚΜΑΝΗ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς.
21. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΑΛΙΑΚΜΑΝΗ ΣΟΦΙΑ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς.
22. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΑΛΙΑΚΜΑΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς.
23. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΑΛΙΑΚΜΑΝΗ ΧΡΥΣΑΥΓΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς.
24. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ ΣΠ. ΑΓΑΘΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Παλιοκόνακα» Γραμματικούς.
25. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΟΤΡΟΤΣΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Ψυχέϊκα» Γαβαλούς .
26. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΚΟΥΖΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Κάτσες» Γραμματικούς .
27. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ: ΜΠΟΥΝΑΣ ΖΑΧΟΣ (παράλυτος άμαχος). Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, πάνω στο κρεβάτι του στις 5-8-1944.
28. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΕΛΗ ΒΑΡΒΑΡΑ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
29. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΕΛΗ ΠΑΡΘΕΝΩΠΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
30. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΕΛΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
31. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΔΙΠΛΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ από Μυρτιά. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
32. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΖΩΓΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ από Παναιτώλιο. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
33. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΘΕΩΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Έφεδρος Αξιωματικός του ΕΔΕΣ. Σκοτώθηκε μαχόμενος εναντίον των Γερμανών, στο Τετράκωμο Άρτας στις 21-10-1943.
34. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ. Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
35. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΚΟΥΡΣΑΡΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
36. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΗΣ ( ΚΑΡΑΤΣΟΡΗΣ) ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στο χωριό Γαβαλού.
37. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΜΠΑΛΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
38. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΣ ΝΤΙΝΟΣ από την Κεφαλονιά. Αντάρτης, τραυματίστηκε από τους Γερμανούς στο Λεσίνι, στις 20-7-1944, μεταφέρθηκε στο Πρόσκαιρο Νοσοκομείο του Ε.Ε.Σ. Γαβαλούς, όπου πέθανε στις 22-7-1944. Θάφτηκε στην Γαβαλού.
39. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΠΑΤΡΩΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ. Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, Ελασίτης. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στο Χαϊδάρι το 1944.
40. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΠΙΕΡΑΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
41. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΣΙΑΣΚΟΣ ΑΘ. ΛΑΜΠΡΟΣ, από την Παλαιοκατούνα, μαθητής ετών 18. Σκοτώθηκε από έκρηξη χειροβομβίδας στη Γαβαλού, στις 31-3-1944.
42. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΤΡΑΓΟΥΛΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943 στη θέση «Τραγάνα » Γαβαλούς.
43. ΓΑΒΑΛΟΥ: ΤΣΙΤΣΕΛΗΣ Β. ΑΝΤΩΝΙΟΣ. Αντάρτης του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε σε μάχη ενάντια των Γερμανών, στις 15-12-1943 στην Σκουτεσιάδα Αιτωλοακαρνανίας.
44. ΤΡΙΧΩΝΙΟ: ΚΑΛΤΣΑΣ ΖΩΗΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, κατά το κάψιμο της Μακρυνείας.
45. ΤΡΙΧΩΝΙΟ: ΚΟΥΤΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, κατά το κάψιμο της Μακρυνείας.
46. ΤΡΙΧΩΝΙΟ: ΜΟΥΣΤΑΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ από Δερβέκιστα. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, κατά το κάψιμο της Μακρυνείας.
47. ΤΡΙΧΩΝΙΟ: ΣΙΑΜΠΑΛΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, κατά το κάψιμο της Μακρυνείας.
48. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, μέσα στο χωριό Μπουρλέσια.
49. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΒΙΤΣΑΣ Β. ΙΩΑΝΝΗΣ. Άμαχος συνελήφθη και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, στην Αγία Τριάδα Αγρινίου, μαζί με τους 120 πατριώτες στις 14-4-1943.
50. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΚΑΡΚΑΤΣΟΥΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, μέσα στο χωριό Μπουρλέσια.
51. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΚΙΤΣΟΣ Ι. ΓΕΩΡΓΙΟΣ. Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
52. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΜΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ. Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
53. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΜΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ. Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
54. ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΜΥΡΓΙΑΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Αντάρτης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στην μάχη της Ναυπάκτου με τους Γερμανούς, στις 14-9-1944.
55. ΔΑΦΝΙΑΣ: ΜΠΑΡΛΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, κατά το κάψιμο της Μακρυνείας.
54. ΛΙΘΟΒΟΥΝΙ: ΒΕΛΑΝΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ. Άμαχος, εκτελέστηκε μαζί με όλα τα μέλη της οικογένειάς του στην Δράμα από τους Βουλγάρους, το 1941.
56. ΛΙΘΟΒΟΥΝΙ: ΠΛΩΤΑΡΧΗΣ ΚΑΖΑΚΟΣ ΗΛΙΑΣ. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, στις 5-6-1942, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
57. ΑΝΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ: ΚΑΡΝΑΧΩΡΙΤΗΣ ΕΠ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, με βάναυσο τρόπο (κάψιμο στον φούρνο) , στις 9-9-1943.
58. ΑΝΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ: ΚΥΣΤΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ. Ως αντάρτης υπηρετούσε στο 2/39 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Πέθανε στις 31-10-1943, στον Πλάτανο Ναυπακτίας.
59. ΑΝΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ: ΤΣΙΟΥΜΟΣ Χ. ΦΙΛΙΠΠΟΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, με βάναυσο τρόπο (κάψιμο στον φούρνο) , στις 9-9-1943.
60. ΑΝΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ: ΠΟΛΥΖΟΣ ΣΤ. ΕΥΘΥΜΙΟΣ ετών 16. Σκοτώθηκε από έκρηξη χειροβομβίδας στο χωριό του στις 15-6-1941.
61. ΚΑΤΩ ΜΑΚΡΥΝΟΥ: ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ. Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, επειδή αρνήθηκε να εκτελέσει διαταγή των στο χωριό του το 1944.
62. ΚΑΨΟΡΑΧΗ: ΛΕΤΣΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ : Άμαχος, δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, στις 27/28-7-1943, στον οικισμό Παλαιοχώριον.
63. ΚΑΨΟΡΑΧΗ: ΛΕΤΣΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Χωροφύλακας. Σκοτώθηκε από αεροπορικό βομβαρδισμό των Γερμανών, στον Σκαραμαγκά Αττικής, στις 25-9-1944.
Και σαν να μην έφτανε η καταστροφή και το φονικό, αμέσως μετά διατάσσεται από τους Γερμανούς, η εκτόπιση του πληθυσμού προς την Ορεινή Τριχωνίδα και Ναυπακτία. Όλοι οι άνθρωποι, φορτωμένοι μαζί με τα εναπομείναντα υπάρχοντά τους, πήραν το δρόμο προς τα βουνά αφήνοντας πίσω τους στάχτες και καταστροφή.
Ένα μήνα κράτησε αυτό και μετά γυρνώντας πάλι στα χωριά τους προσπαθούσαν να επισκευάσουν πρόχειρα καταλύματα για την οικογένειά τους. Πισσόχαρτο για στέγη πάνω στους ερειπωμένους τοίχους και γύρω-γύρω τσιατμάδες από λυγιές ή καλαμίδες και λάσπη, χωρίς σκεπάσματα, χωρίς κρεβάτια νηστικοί και άρρωστοι προσπαθούν να επιζήσουν. Άγριος ο χειμώνας του 1943-44. Πολύ δύσκολες οι νύκτες και οι οικογένειες κοιμούνται πλάι στα ζωντανά τους. Μαζί με τους εξαθλιωμένους Μακρύνειους τώρα βρίσκονται και πολλοί Ιταλοί, υπολείμματα μιας Μεραρχίας που προσχώρησε στον ΕΛ.ΑΣ. ύστερα από την συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943. Οι χωρικοί όμως δείχνοντας την μεγαλοψυχία του Έλληνα, συγχώρεσαν τους πρώην εχθρούς τους, που ερείπωσαν τα χωριά τους και άρπαξαν την περιουσία τους και τους πρόσφεραν από το υστέρημά τους, στέγη και ένα κομμάτι ψωμί χρησιμοποιώντας τους ως εργάτες στα κτήματά τους. Έτσι πέρασε η Άνοιξη του 1944.
Στις 4 Αυγούστου 1944, φήμες κυκλοφορούσαν, λόγω μεγάλης κίνησης των Γερμανών στο δρόμο Αγρινίου – Μεσολογγίου, για νέες επιχειρήσεις των κατακτητών κατά των ανταρτών και για άλλους προετοιμασία των Γερμανών, για να φύγουν από την Ελλάδα. Ο κόσμος ανησυχούσε. Πράγματι τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου οι καμπάνες άρχισαν να κτυπούν και οι Μακρύνειοι πήραν πάλι τον δρόμο προς τις χαράδρες του Αράκυνθου έχοντας μαζί τους ότι πρόλαβαν να πάρουν. Τα υπόλοιπα λιγοστά υπάρχοντά τους, τα «πλιατσικολογούν» οι Γερμανοί, οι οποίοι από τα χαράματα πυροβολώντας μπήκανε ξανά στην Μακρυνεία. Καίνε πάλι ότι είχε απομείνει από τον προηγούμενο χρόνο. Παραπήγματα, ταράτσες, αποθήκες. Πύρινες γλώσσες και κολώνες μαύρου καπνού ανεβαίνουν τον ουρανό της Μακρυνείας. Η Γερμανική φάλαγγα διασχίζει τη Μακρυνεία με ανοικτά φορτηγά γεμάτα με ρούχα, σκεύη, εργαλεία, άλλα με ζώα από κοτόπουλα μέχρι μοσχάρια και άλλα με τσουβάλια με σιτάρι και καλαμπόκι ακόμη και δοχεία με λάδι. Ότι δεν μπορούσαν να πάρουν το έχυναν ή το παρέδιδαν στη φωτιά.
Δυστυχώς την Γερμανική αυτή φάλαγγα που διέσχιζε το σωρό ερειπίων και την πλήρη καταστροφή κατά μήκος του δρόμου της Μακρυνείας, ακολουθούσαν μερικές δεκάδες Έλληνες, άλλοι με στολή τσολιά, άλλοι με πολιτικά, «οικτροί ουραγοί και συνεργάτες των δημίων της πατρίδας των», όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο γιατρός ΑΥΡΗΛΙΩΝΗΣ και διερωτάται: «Είναι άραγε Έλληνες αυτοί; Είναι γέννημα και θρέμμα του ηρωικού και αιματοβαμμένου τόπου που στενάζει κάτω από την Χιτλερική μπότα; Είναι δυνατόν το μίσος τους και μόνο προς τους αντάρτες κομμουνιστές, όπως ισχυρίζονται, να τους οδήγησε σ’ αυτή την προδοτική και πανάθλια πράξη ώστε να γίνουν ουραγοί και συμπαραστάτες του κατακτητή, σ’ αυτό το ξεθεμέλιωμα των ανθρώπινων ψυχών, του εθνικού μας πλούτου, των σπιτιών και της περιουσίας των Ελλήνων; Οι ανθρώπινες ψυχές που χάθηκαν, οι περιουσίες των κατοίκων δεν ανήκουν σε κόμματα ή ιδεολογικές παρατάξεις, αλλά στο έθνος ολόκληρο. Είναι η ζωή, το αίμα και ο τίμιος ιδρώτας πολλών γενεών Ελλήνων. Οι δολοφονηθέντες και οι έντρομοι κυνηγημένοι, κομμουνιστές ή μη, κρύβονται όλοι στα βουνά με καρδιά σφιγμένη και πόνο στην ψυχή, βλέποντας τα όνειρά τους, οι ελπίδες τους και οι φιλοδοξίες τους, να θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια αυτά, της Μακρυνείας, που άφησε στο πέρασμά του ο Βάρβαρος Κατακτητής. Και οι ελάχιστοι αυτοί Έλληνες αντί να συγκινηθούν και να περιορίσουν την καταστροφή, βοηθούν. Με πωρωμένη την Ελληνική τους συνείδηση θεώνται, ως άλλοι Νέρωνες, την καταστροφή του Εθνικού Πλούτου. Μέσα στην κόλαση του μίσους που δημιούργησαν οι ιδεολογικές μας αντιθέσεις στο θερμόαιμο και παράφορο χαρακτήρα μας, παραφρονήσαμε και κατά ξεσχίζουμε μόνοι μας τις σάρκες μας».
Μετά την Μακρυνεία σειρά είχαν τα χωριά της Τριχωνίδας. Από το Θέρμο έως τον Προυσό, μαύρισε ο ουρανός από το κάψιμο όλων των χωριών.
Εδώ τελειώνει το ιστορικό του ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ το οποίο γράφτηκε με το σκεπτικό «Συγχωρούμε αλλά δεν ξεχνούμε». Ένα ολοκαύτωμα που παρέμεινε άγνωστο, στον πέρα από την Μακρυνεία κόσμο, επειδή δεν καταγράφηκε για άγνωστους λόγους, στα κατάστιχα των δεινών της Γερμανικής Κατοχής. Οι πατεράδες μας όμως το έζησαν με συναισθήματα πανικού, φόβου, λύπης και οργής. Εμείς οι νεότεροι πρέπει να γνωρίζουμε την ιστορία του τόπου μας. Το χρωστάμε στους συμπατριώτες μας που έπεσαν στην διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής.
Η Ελλάδα πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, τα τέσσερα αυτά χρόνια του πολέμου και της κατοχής. Περίπου 100.000 Έλληνες χάθηκαν την περίοδο αυτή, οι οποίοι εκτός εκείνους που σκοτώθηκαν στον πόλεμο, οι περισσότεροι άμαχοι ή εκτελέστηκαν στα ολοκαυτώματα των Καλαβρύτων, του Διστόμου, του Κομμένου και πολλών άλλων περιοχών της χώρας μας ή απήχθηκαν και εξοντώθηκαν στα διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ευρώπης Άουσβιτς, Νταχάου κ.λ.π. Ακόμη 650.000 έλληνες πέθαναν από την πείνα σε όλη την χώρα μας. Πέρα από το ανθρώπινο δυναμικό που χάθηκε, οι Γερμανοί ζημίωσαν και οικονομικά την Ελλάδα με τις καταστροφές στην υποδομή της χώρας (δρόμοι, γέφυρες, αεροδρόμια, κτήρια κλπ), με την καταβολή των εξόδων κατοχής για την συντήρηση και σίτιση του στρατού κατοχής, με το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο, με την αρπαγή αρχαιολογικών θησαυρών και με την λεηλασία και την καταστροφή αρχαίων, βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων.
Ανάμεσα στον κατάλογο των μνημείων για τις αξιώσεις της Ελλάδας κατά της Γερμανίας για τις παραβιάσεις του δικαίου του πολέμου στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που είχαν υποστεί λεηλασίες ή καταστροφές περιλαμβάνεται και η Ιερή Μονή Κατερινούς.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΟΥΣ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΤΟΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ
ΑΛΛΑ ΚΑΙ Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΗΣ
"Παιδιά μου, όσοι, προφήτες μου στρατιώτες, αρχηγοί,
Σαν τα λιοντάρια στήσατε κορμιά και σαν τα κάστρα.
Πνοές κι αν πλανάστε σ’ άλλη ζωή, λείψανα κι αν κοιμάστε,
Σας λειτουργώ στη δόξα μου. Μακαρισμένοι να ’στε".
Κωστής Παλαμάς
άρθρο του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ, κοινοποίηση από τον ακόλουθο σύνδεσμο https://www.facebook.com/Syllogos.Lithovouniou.PANORAMA/posts/929547997108812/